Antykoncepcja — co to jest?

Antykoncepcja jest zbiorem sposobów, dzięki którym można kontrolować płodność. Uogólniając, chroni kobietę przed niespodziewanym zajściem w ciążę. To różnego rodzaju metody zmniejszające ryzyko zajścia w ciążę. Kilka z nich zabezpiecza też przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Skuteczność metod antykoncepcyjnych określana jest przez wskaźnik Pearla. Wskazuje on liczbę ciąż wśród 100 kobiet stosujących określony sposób antykoncepcji przez 1 rok. Niższy wskaźnik oznacza większą skuteczność danej metody. Istnieje wiele sposobów zapobiegania ciąży. Wśród nich znajdują się metody mechaniczne, chemiczne oraz farmakologiczne. Każda z nich różni się mechanizmem działania.

Antykoncepcja — metody mechaniczne

W antykoncepcji mechanicznej wyróżnia się środki przeznaczone dla mężczyzn i kobiet. Są najprostszym sposobem na uniknięcie ciąży. Ich dostępność jest bardzo łatwa. Zabezpieczają one przed ciążą, tworząc barierę, która uniemożliwia plemnikom zapłodnienie komórki jajowej.

Antykoncepcja mechaniczna dla mężczyzn

Antykoncepcja mechaniczna dla mężczyzn jest niezwykle popularna. Dostępna jest w każdej aptece, drogerii, czy wręcz na stacjach paliw. To prezerwatywa. Umieszcza się ją na wzwiedzionym członku. Cienka warstwa lateksu uniemożliwia przedostanie się męskiego nasienia do pochwy. Prezerwatywa uznana są za jeden z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania ciąży. Istotne jest jednak prawidłowe jej nałożenie. To produkt jednorazowy! Nie należy używać prezerwatywy używanej. Podczas każdego zbliżenia należy nakładać nową prezerwatywę. Tylko w ten sposób zapobiegnie ona niekontrolowanemu zapłodnieniu. Należy uważać także, by kondom nie zsunął się w trakcie stosunku. Ta metoda zapobieganiu ciąży ma jeszcze jedną zaletę. Chroni bowiem przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Warto o tym pamiętać podczas przypadkowych kontaktów seksualnych. Ta metoda antykoncepcji nie ma wpływu na gospodarkę hormonalną organizmu. Wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 3.

Antykoncepcja mechaniczna dla kobiet

Antykoncepcja mechaniczna dla kobiet działa podobnie jak ta dla mężczyzn. Stanowi fizyczną barierę przed zapłodnieniem komórki jajowej. Wśród tego rodzaju metod najpopularniejsze są:

• prezerwatywa damska — femidom (wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 3);
• błona dopochwowa — diafragma (wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 6);
• kapturek naszyjkowy (wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 6).

Wybrany produkt umieszcza się w pochwie kilka godzin przed planowanym stosunkiem. Ich funkcją jest uszczelnienie szyjki macicy. Ograniczają w ten sposób możliwość przemieszczenia się plemników do narządów rodnych. Prezerwatywa damska jest wyrobem jednorazowym. Inaczej rzecz się ma z pozostałymi mechanicznymi środkami antykoncepcyjnymi. Diafragma i kapturek naszyjkowy można stosować wielokrotnie. Przy odpowiedniej wprawie ich założenie nie sprawia problemu. Dla pewności powinno stosować się je wraz z chemicznymi środkami antykoncepcyjnymi. Dużym atutem jest brak ingerencji w gospodarkę hormonalną organizmu. Z uwagi na możliwość wielokrotnego użycia są to dość tanie metody antykoncepcji. Należy jednak zauważyć, że mogą wywoływać dyskomfort i podrażnienie. Nie są to jednak częste sytuacje. Tego rodzaju antykoncepcji dla kobiet nie powinno się stosować z męską prezerwatywą. Nie są to produkty popularne w Polsce. Można je zakupić w sklepach medycznych i aptekach. Nie wymagają recepty. Warto jednak wcześniej udać się do lekarza, by dobrać odpowiedni ich rozmiar.

Antykoncepcyjne wkładki domaciczne

Inną metodą antykoncepcji mechanicznej dla kobiet jest wkładka domaciczna. Znana jest bardziej jako spirala domaciczna. Wymaga wizyty u lekarza ginekologa. W ostatnim dniu cyklu umieszcza się ją w macicy. To bardzo popularny sposób kontrolowania ciąży. Jest ponadto bardzo skuteczny. Skuteczność spirali obliczona jest na okres od roku do kilku lat. Zależy to od jej rodzaju. Sposób działania tej metody opiera się na przedostawaniu się do śluzówki macicy jonów miedzi. Jako ciało obce wywołują też kontrolowany stan zapalny. Zapobiega to zagnieżdżaniu się zarodka. Niektóre spiralki domaciczne zawierają preparaty hormonalne. Obliczone są na około rok używania. Później należy wymienić ją na nową podczas wizyty u lekarza ginekologa. Wkładki domaciczne mogą być stosowane także przez nieródki. Nie mają one wpływu na późniejszą płodność u kobiet. Wskaźnik Pearla dla tej metody antykoncepcji wynosi 0,1.

Antykoncepcja chemiczna

Antykoncepcję chemiczną należy stosować jako uzupełnienie metody mechanicznej. Jej skuteczność jest bowiem zbyt mała, by zabezpieczać się jedynie w ten sposób. Środki chemiczne występują zazwyczaj w formie pianki, żelu, globulek i gąbek. Uwalniają one substancje zagęszczające śluz w szyjce macicy. Zmniejszają przez to ruchliwość plemników. Działają także przeciwgrzybicznie, antybakteryjnie i antywirusowo. Sprzyjają niekiedy podrażnieniom zewnętrznych narządów płciowych. Mogą stać się także przyczyną zapalenia dróg moczowych. Istotne jest odpowiednie dobranie preparatu antykoncepcji chemicznej. Rzecz w tym, by nie uszkodził on dodatkowego zabezpieczenia mechanicznego. Wskaźnik Pearla dla tej metody antykoncepcji wynosi 6.

Antykoncepcja hormonalna dwuskładnikowa

Antykoncepcja hormonalna dwuskładnikowa uchodzi za najpopularniejszą. W jej skład wchodzi gestagen (progestagen), który hamuje owulację. Zmienia także właściwość śluzu szyjki macicy, który blokuje plemniki. Drugim składnikiem dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej jest estrogen. Hormon ten także zatrzymuje owulację. Tabletki i plastry antykoncepcyjne skutecznie zapobiegają ciąży. Preparaty te zmniejszają bóle i intensywność krwawienia podczas okresu. Regulują także cykl menstruacyjny. Do najbardziej popularnych dwuskładnikowych środków antykoncepcji hormonalnej należą:

• tabletki antykoncepcyjne – stosuje się je w cyklu 24 lub 21-dniowym. Oznacza to 21-24 dni zażywania tabletek i 4 lub 7 dni przerwy. Charakteryzują się wysoką skutecznością. Wskaźnik Pearla dla tej metody antykoncepcji wynosi 0,1.
• plastry antykoncepcyjne – stosuje się je 21 dni w cyklu. Zmienia się je po upływie tygodnia. Po zużyciu 3 plastrów następuje tygodniowa przerwa. Wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 0,5.
• pierścień dopochwowy – stosuje się go dopochwowo na okres 21 dni. Uwalnia w tym czasie stałą dawkę hormonów. Jest równie skuteczny co plaster antykoncepcyjny. Ma śladowe działanie uboczne, ponieważ hormony działają miejscowo. Wskaźnik Pearla dla tej metody antykoncepcji wynosi 0,5.

Preparaty hormonalne należy zażywać systematycznie. Tylko wtedy działają skutecznie. Przed rozpoczęciem zażywania środków hormonalnych trzeba zasięgnąć opinii ginekologa. Daje to gwarancję odpowiednio dobranego środka. Antykoncepcja hormonalna dostępna jest tylko i wyłącznie na receptę.

Przeciwwskazania i działania niepożądane dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej hormonalnej

Tabletki i pozostałe produkty hormonalnej antykoncepcji mają działania niepożądane. To zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle piersi i spadek libido. Mogą prowadzić też do udarów i zawałów oraz zakrzepicy kończyn dolnych. Są to sporadyczne przypadki. Przed przepisaniem środków antykoncepcyjnych istotny jest wywiad lekarski. Zostaną one dobrane do stanu zdrowia pacjentki. Dla hormonalnych środków dwuskładnikowych występują też przeciwskazania. Co jest przeciwskazaniem do ich stosowania?

• Palenie nikotyny;
• ciąża;
• karmienie piersią;
• nowotwory hormonozależne;
• przebyty zawał;
• cukrzyca z ciężkim przebiegiem;
• nadciśnienie;
• choroby wątroby;
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa;
• wady serca.

Antykoncepcja hormonalna jednoskładnikowa

Jednoskładnikowa antykoncepcja hormonalna jest równie popularna. W jej skład wchodzi jeden hormon — gestagen. Jest znacznie łagodniejsza dla organizmu. Nie ma wielu przeciwwskazań. Także efekty uboczne są mniej groźne. Stosuje się ją wobec kobiet, które nie mogą przyjmować estrogenu. Najpopularniejszymi jej formami są:

• minipill – tabletki antykoncepcyjne stosowane codziennie. Wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 1.
• podskórny implant – niewielkich rozmiarów elastyczny pręcik. Mocowany jest pod skórą ramienia. Jego termin przydatności wynosi 3 lata. Wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 0,3.
• domięśniowe zastrzyki — zabieg wymagany jest co 12 tygodni. Wskaźnik Pearla dla tej metody wynosi 0,3.

Jednoskładnikową antykoncepcję hormonalną można stosować u kobiet powyżej 35 roku życia. To dobre rozwiązanie dla pań palących lub chorujących na nadciśnienie tętnicze. Są obojętne dla cukrzycy i migreny. Metoda ta powoduje mniejsze ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowej. Ma jednak działania niepożądane. Wśród niech wystąpić mogą:

• nieregularne krwawienie z dróg rodnych;
• zmiany skórne;
• wzrost masy ciała;
• spadek libido.

Antykoncepcja awaryjna

Antykoncepcję awaryjną stosuje się po stosunku bez zabezpieczenia. Także wtedy, gdy stosowana metoda zawiodła. To tak zwana tabletka „dzień po”. Pozwala uniknąć około 70% niechcianych ciąż. To dwuskładnikowy lek hormonalny. Stosowany jest także lewonorgestrel. Są to wysokie dawki hormonów, które uniemożliwiają uwolnienie komórki jajowej do jajowodu. Przeciwdziałają też rozwojowi zarodka w błonie śluzowej macicy. Największa skuteczność przeciwdziałania ciąży to pierwsze 24 godziny po stosunku. Maksymalny czas przyjęcia antykoncepcji awaryjnej to 3 do 5 dni. Środki dostępne są jedynie w aptece i wymagają recepty. Ta wypisywana jest przez lekarza ginekologa.

Sterylizacja chirurgiczna

Sterylizacja chirurgiczna to antykoncepcja o dużym stopniu niezawodności. Jest nią wazektomia. To zabieg inwazyjny dla mężczyzn. Polega na chirurgicznym przecięciu nasieniowodów pod znieczuleniem miejscowym. Jest to odwracalny zabieg. Możliwe bowiem jest ponowne połączenie przeciętych nasieniowodów. To w pełni legalna antykoncepcja dla mężczyzn. Jej skuteczność oceniana jest na ponad 99%. Inaczej jest w przypadku kobiet. Tu chirurgicznie można przeciąć i podwiązać jajowody. Zabieg ten jest jednak w Polsce nielegalny. Traktowany jest jako ciężki uszczerbek na zdrowiu. Wynika to z faktu, że kobieca sterylizacja jest nieodwracalna. Lekarz dokonujący zabiegu musi liczyć się z karą 10 lat pozbawienia wolności.