Antykoncepcja awaryjna to forma zapobiegania ciąży, stosowana po odbytym stosunku płciowym, najczęściej w sytuacjach awaryjnych, takich jak pęknięcie prezerwatywy czy brak innego zabezpieczenia. Często nazywana jest „tabletką po” lub „planem B”.
Jej celem jest zapobieżenie zapłodnieniu lub zagnieżdżeniu zapłodnionej komórki jajowej. Nie jest to metoda regularna – używana powinna być wyłącznie w wyjątkowych przypadkach.
Mechanizm działania różni się w zależności od substancji czynnej:
Levonorgestrel opóźnia owulację.
Uliprystal acetat hamuje owulację nawet wtedy, gdy owulacja jest bliska.
Wkładka domaciczna uniemożliwia zapłodnienie poprzez zmianę środowiska macicy.
To nie są środki wczesnoporonne – działają przed zapłodnieniem lub implantacją.
Tabletka 'po’, tabletka dzień po, tabletka do 72h, lub 120h pigułka po.
Leki: EllaOne, Escapelle
Typowe sytuacje, w których kobieta sięga po antykoncepcję awaryjną:
Brak zabezpieczenia podczas stosunku
Pęknięcie prezerwatywy
Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej
Przemoc seksualna
Czas od stosunku do przyjęcia tabletki ma kluczowe znaczenie. Im szybciej, tym większa skuteczność.
W Polsce dostępne są dwie główne substancje:
Levonorgestrel – np. Escapelle (do 72 godzin po stosunku)
Uliprystal acetat – np. ellaOne (do 120 godzin)
Miedziana wkładka domaciczna może być założona do 5 dni po niezabezpieczonym stosunku i działa jako najskuteczniejsza metoda antykoncepcji awaryjnej.
Mechanizm działania różni się w zależności od substancji czynnej:
Levonorgestrel opóźnia owulację.
Uliprystal acetat hamuje owulację nawet wtedy, gdy owulacja jest bliska.
Wkładka domaciczna uniemożliwia zapłodnienie poprzez zmianę środowiska macicy.
To nie są środki wczesnoporonne – działają przed zapłodnieniem lub implantacją.
Według danych WHO:
| Metoda | Skuteczność (%) | Czas działania |
|---|---|---|
| Escapelle | 85% | do 72h |
| ellaOne | 98% | do 120h |
| Wkładka IUD | >99% | do 120h |
Skuteczność zależy od:
Czasu przyjęcia po stosunku
BMI kobiety
Etapu cyklu
Możliwe skutki uboczne:
Nudności
Bóle głowy
Zmęczenie
Zmiany w cyklu miesiączkowym
Nie są to jednak poważne konsekwencje zdrowotne – WHO uznaje je za bezpieczne dla kobiet w każdym wieku.
Po przyjęciu antykoncepcji awaryjnej może dojść do:
Przesunięcia miesiączki
Skąpego lub obfitego krwawienia
Bólu podobnego do menstruacyjnego
To efekty przejściowe, zwykle trwające do jednego cyklu.
Eksperci zalecają stosowanie tylko w wyjątkowych sytuacjach – nie częściej niż raz w cyklu. Częste stosowanie może prowadzić do:
Rozregulowania cyklu
Obniżenia skuteczności
Stresu psychicznego
Jeśli do stosunku doszło bez zabezpieczenia, kobieta ma:
Do 72 godzin na przyjęcie Levonorgestrelu
Do 120 godzin na przyjęcie Uliprystalu
Im szybciej zostanie przyjęta tabletka, tym większa jej skuteczność.
W Polsce:
ellaOne jest dostępna tylko na receptę
Escapelle również wymaga recepty
W wielu krajach UE (np. Niemcy, Francja, Hiszpania), środki te są dostępne bez recepty.
MIT: Może prowadzić do bezpłodności.
FAKT: Nie ma wpływu na płodność.
MIT: Działa zawsze.
FAKT: Skuteczność zależy od wielu czynników.
Polska należy do krajów o ograniczonym dostępie do antykoncepcji awaryjnej. W wielu państwach UE środki te są dostępne od ręki w aptekach.
Tabletki hormonalne
Plastry, krążki dopochwowe
Wkładki domaciczne
Prezerwatywy
Regularna antykoncepcja jest bardziej skuteczna i przewidywalna.
antykoncepcja awaryjna bez recepty
skuteczność tabletki po stosunku
ile kosztuje ellaOne w aptece
czy antykoncepcja awaryjna to aborcja
skutki uboczne tabletki po
antykoncepcja awaryjna a owulacja
ellaOne czy Escapelle – co lepsze
tabletka dzień po opinie
dostępność antykoncepcji awaryjnej w Polsce
1. Czy antykoncepcja awaryjna jest legalna w Polsce?
Tak, ale wymaga recepty.
2. Czy można ją kupić bez recepty za granicą?
Tak, np. w Niemczech, Czechach czy Francji.
3. Czy można ją stosować więcej niż raz?
Można, ale niezalecane jest częste stosowanie.
4. Czy ma wpływ na przyszłą płodność?
Nie, nie wpływa na płodność.
5. Czy tabletki „po” są refundowane?
Nie, obecnie nie są refundowane.
6. Jakie są skutki uboczne?
Głównie nudności, bóle głowy, zmiany miesiączki.
